مطالعه گیاه شناسی مردمی (اتنوبوتانی )منطقه طبس

اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر از گیاه شناسی و اکولوژی محیط زیست گیاهان دارد و یکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، همین دانش بومی است. شهرستان طبس یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی بوده و مشتمل بر سه بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان می باشد. بخش مرکزی به چهار دهستان، و بخشهای دیهوک و دستگردان، هرکدام به دو دهستان تقسیم می شوند. طبس، پهناورترین شهرستان ایران و خاورمیانه، و مساحت آن 55344.5 کیلومتر مربع است. در این تحقیق یک ارزیابی اتنوبوتانیکی در بخش مرکزی شهرستان طبس صورت پذیرفت. در ابتدا با اطلاعاتی که از افراد پرسش شونده بدست آورده شد به سراغ گیاهان مورد استفاده بین بومیان رفته و گیاهان منطقه طبس ، طی سالهای 1390 الی 1391 جمع آوری شد که تعداد افراد پرسش شونده 61 نفر بوده و موارد مصرف گیاهان در بین بومیان و اسامی محلی در پرسشنامه ها یادداشت شد ، پس از شناسایی دقیق گیاهان مورد استفاده توسط بومیان منطقه، گیاهان جمع آوری و دسته بندی شد ، سپس گیاهان کاربردی با کلیدهای شناسایی گیاهان و منابع مختلف مورد شناسایی و بررسی قرار گرفتند و پس از شناسایی گیاهان، هر کدام جداگانه در ردیف هایی با نام علمی، نام خانواده، نام محلی، اندام مورد استفاده و خاصیت دارویی یادداشت و به روش تهیه هرباریوم جمع آوری و خشک و پرس گردیدند. پس از اتمام کار مصاحبه 185 گونه گیاه با کاربردهای مختلف از منطقه طبس بخش مرکزی جمع آوری شد که متعلق به 152 جنس و 50 تیره بوده که از میان تیره ها، بیشترین گونه متعلق به تیره chenopodiaceae با 25 گونه می باشد و سایر گونه ها از قبیل: asteraceae با 19 گونه، gramineae با 16 گونه، fabaceae با 14 گونه، lamiaceae با 11 گونه، brassicaceae با 10 گونه، به ترتیب در مراتب بعدی قرار گرفته اند. فرم رویشی تروفیت ، مهم ترین شکل زیستی منطقه ی مورد مطالعه بوده و بیشترین استفاده ی گیاهان جمع آوری شده به صورت دارویی، و پس از آن علوفه ای و سپس غذا- دارویی می باشد. بیشترین مصرف دارویی در درمان ناراحتی های دستگاه گوارش، قلبی - عروقی و پوست - مو می باشد. دانش اتنوبوتانی منطقه بیشتر در حافظه ی افراد مسن باقی مانده است و احتمالاً در چند دهه ی دیگر از بین خواهد رفت از این رو، مستند کردن این دانش برای باقی ماندن آن در منطقه ضروری می باشد و ممکن است با مطالعه ی اتنوبوتانیکی گونه هایی با کاربردهای بیشتر و مفیدتر پیدا شوند